Risicobeschrijving
De Omgevingswet treedt per 1 januari 2024 in werking en vraagt een andere manier van werken: nog integraler, meer afwegingsruimte voor bestuur en flexibiliteit in de aanpak (maatwerk), versnellen en vergemakkelijken besluitvorming. De impact van de Omgevingswet is daarmee fors. Het raakt het bestuur, de hele ambtelijke organisatie én de samenleving. Daarom is de gemeente zich, net zoals alle andere overheden, aan het voorbereiden op de invoering van de Omgevingswet. De Omgevingswet biedt zowel procedureel als inhoudelijk ruimte voor lokale afwegingsruimte. In samenspraak met stakeholders uit de samenleving, de ambtelijke organisatie en een werkgroep uit de raad zijn in 2018 “leidende principes” ontwikkeld. Deze dienen als inspiratiebron voor de wijze waarop wij invulling willen geven aan de Omgevingswet. In 2022 zijn veel processen en projecten afgerond. Het programma ligt op schema voor invoering van de wet.
Er doet zich een aantal risico’s voor:
- De regie ligt bij het ministerie. De invoering van de wet is al meerdere keren uitgesteld hetgeen de geloofwaardigheid heeft aangetast;
- Het Digitaal Stelsel Omgevingswet DSO wordt ontwikkeld door het landelijke programma ‘Aan de slag met Omgevingswet’. Het Rijk financiert de kosten voor de ontwikkeling van deze landelijke voorziening DSO. Deze voorziening is nog niet uitontwikkeld en er zijn nog zorgen over de werking hiervan straks in de praktijk;
- De Koepels (Rijk, IPO, UVW en VNG) zijn overeengekomen dat elke overheid de eigen invoerings- en structurele kosten voor rekening neemt. De insteek was dat de invoeringskosten op termijn zouden kunnen worden terugverdiend door structurele baten. Hiervan blijkt echter geen sprake. De verwachting is dat de kosten voor invoering en exploitatie hoger zijn dan aanvankelijk gedacht. De structurele baten zullen hier niet tegenop wegen. In samenspraak met andere gemeenten heeft de gemeente Noordoostpolder in 2020 een motie bij de VNG ingediend waarbij de VNG is opgeroepen om de gemeenten te consulteren over de financiële effecten van de Omgevingswet en om het uitgangspunt te bevestigen dat de overgang naar de Omgevingswet voor gemeenten op middellange termijn budgetneutraal moet kunnen verlopen. Enerzijds om deze zorg kenbaar te maken maar zeker ook om de VNG op te dragen hierover met het Rijk in gesprek te gaan en te verzoeken om extra middelen beschikbaar te stellen. De motie is nagenoeg unaniem aangenomen. De bevestiging dat de overgang op middellange termijn budgetneutraal moet kunnen verlopen is inmiddels gedaan.
- De veranderpotentie van de organisatie en de medewerkers. Hieraan zal zowel vanuit het programma “Noordoostpolder de Ruimte” als de organisatie zelf veel aandacht worden besteed. Met het verstrijken van de jaren en het steeds meer vorm krijgen van de veranderingen als gevolg van de wet, zien we dit risico reeds afnemen;
- De Wet Kwaliteitsborging, die tegelijkertijd met de Omgevingswet wordt ingevoerd, kan leiden tot een stapeling van risico’s in zowel organisatorische, personele als financiële zin. De consequenties van de Wet Kwaliteitsborging worden in samenhang met die van de Omgevingswet bekeken, zodat we hierop tijdig kunnen inspelen.
Beheersmaatregelen
Voor de implementatie van de Omgevingswet heeft de gemeente een programma opgesteld. In dit programma wordt onder andere aandacht besteed aan wijziging van processen, systemen en veranderde werkwijze voor medewerkers. De uitvoering van dit programma ligt op schema. Door het Rijk is de bevestiging gedaan dat de overgang op middellange termijn budgetneutraal moet kunnen verlopen. Daarnaast is bij het besluit (14 maart 2023) door de Eerste Kamer over de inwerkingtreding een motie aangenomen die de regering verzoekt om voor 1 juli 2023 een integraal financieel beeld te maken, en de Kamer voor de zomer te informeren over hoe deze kosten komende jaren gedekt worden. We blijven de verdere ontwikkelingen hierover goed in de gaten houden.
Door de gemeente is het effect van de invoering van de Omgevingswet vertaald in de meerjarenbegroting. Gevolg is dat in het overzicht risicoprofiel geen benodigd weerstandsvermogen is opgenomen voor de invoering van de Omgevingswet.